Một câu hỏi muôn thủa của những tâm hồn đi trên con đường tâm linh là: Vì sao tôi tồn tại ở đây? Đó là thể hiện của sự khát khao khám phá ý nghĩa cuộc sống của bản thân. Đôi khi câu trả lời lại rất đơn giản mà chúng ta khó lòng chấp nhận: Tôi tồn tại không vì một mục đích nào cả. Vì khó chấp nhận, chúng ta tiếp tục đi tìm những mục đích.

Về mặt bề nổi thì mục đích của con người là tiến tới một sự hạnh phúc nào đó. Đa số chúng ta tìm kiếm hạnh phúc thông qua các thành tựu trong thế giới vật chất, như danh vọng, tài sản, gia đình, sức khỏe… Cũng có những người tìm niềm vui trong tâm hồn và hướng đến những hoạt động tinh tế hơn, như đọc sách, hội họa, làm vườn, thiền, chăm sóc bản thân… Chúng ta sống qua ngày dài tháng tận, luôn theo đuổi những mục tiêu vật chất hay tâm hồn để hướng tới một hạnh phúc nào đó.

Tuy nhiên, ở một góc nhìn khác, chúng ta không bao giờ thực sự hài lòng với bất cứ điều gì. Những việc chúng ta làm thường là để trốn tránh những cảm giác không thoải mái, mà đôi khi chúng ta không nhận ra. Chúng ta ăn những món ngon vì chúng ngon và cũng để thoát khỏi cảm giác đói và thèm.

Tất cả vận hành của mỗi con người không ra ngoài hai chữ: yêu và hận.

Thật vậy, yêu và hận như là hai mặt của sự tồn tại, đóng vai trò quan trọng trong mọi hành động, cảm xúc và suy nghĩ. Cảm xúc giống như nhiên liệu cho cỗ máy sinh học, như kim chỉ nam cho cỗ xe suy nghĩ, như đích đến cho tâm hồn. Thiếu đi yêu và hận, chẳng phải chúng ta đã mất đi cái mục đích và trở thành những khúc gỗ vô tri hay sao?

Vậy thì, trên con đường tâm linh, chúng ta có cần từ bỏ yêu và hận hay không? Những thứ thuộc về bản chất ấy, liệu có cần thiết phải bị kìm nén hay loại bỏ không? Sự thật là không. Nếu chúng ta mất đi những yếu tố đó, chúng ta chỉ còn là những chiếc xe hết xăng, những chiếc máy hết pin, một sự sống tạm bợ mà thôi.

Nói như vậy chẳng phải đi ngược lại lời dạy của các bậc đạo nhân hay sao? Không hề. Có rất nhiều con đường để vượt sang bờ giác ngộ. Nhưng vì thế gian quá chìm đắm trong bể yêu và hận nên ít ai có thể trong một khoảnh khắc mà dừng lại rũ bỏ đi toàn bộ. Điều ấy rất khó. Một con đường dễ dàng hơn có thể bắt đầu từ phần ngọn: ngày ngày đặt bớt những gánh nặng xuống cho đến khi họ nhận ra. Đôi khi vẫn là yêu và hận ấy nhưng người ta thay đổi đối tượng để mang lại nhiều hạnh phúc hơn, ví dụ như thay vì tham tiền thì hay tham thiền. Cuộc sống và tâm linh cũng từ đó mà thay đổi ít nhiều.

Nhưng tất cả vẫn chỉ là phần ngọn. Mục đích tối thượng của con đường tâm linh lại là loại bỏ hết các mục đích. Tôi luôn nhấn mạnh điều này với bản thân, đó là “tách mình” khỏi yêu và hận, không phải là “kết thúc” yêu và hận. Khi hiểu được điều này, đó là hạt giống của tỉnh thức. Chúng ta sẽ nhận ra rằng không cần phải tiêu cực loại bỏ những cảm xúc xấu, không cần phải đấu tranh với tham vọng. Mọi đấu tranh và nỗ lực đều có tính mục đích. Mọi cố gắng để thay đổi đều là thúc đẩy thêm sự vận động, lại đẩy người ta vào vòng quay mạnh mẽ hơn. Khi chúng ta thực sự buông bỏ mục đích, chúng ta mới nhận ra sự thật. Con đường tâm linh không có mục tiêu cuối cùng. Dù đi bao xa thì người ta cũng không thể đạt đạo. Bởi vì đích đến luôn ở đây, chỉ cần dừng lại là đến. Khi đó, mọi thứ sẽ đi theo lẽ tự nhiên của Đạo.

Nói thì dễ, làm mới khó. Buông ngay, tại chỗ.